အိုမင်းရင့်ရော်ပြီး ပျက်ကပ်ဆိုက်နေတဲ့ အရင်းရှင်စနစ်ဟာ သူနေရမယ့် သက်တမ်းကို ကျော်လွန်နေတာ ကြာခဲ့ပြီ။ အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့ အမြင့်ဆုံးအဆင့် ဖြစ်သော နယ်ချဲ့စနစ်ခေတ်မှာ နယ်ချဲ့စစ်၊ ပြည်တွင်းစစ်၊​ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုနဲ့ မရေမတွက်နိုင်သော အနိဋ္ဌာရုံတွေကိုပဲ မွေးထုတ်ပေးတယ်။ အစ္စရေး နိုင်ငံတော်က ပါလက်စတိုင်း ပြည်သူတွေအပေါ် ကျူးလွန်နေတဲ့ လူမျိုးတုန်း သတ်ဖြတ်မှု စစ်ပွဲကြီးဟာ အရင်းရှင် နယ်ချဲ့စနစ်ရဲ့ အထင်ရှားဆုံး ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ 

၁၀၂၇ စစ်ဆင်ရေး ဒုတိယလှိုင်းနဲ့အတူ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေး အဖွဲ့တွေဘက်က အောင်ပွဲတွေ ကြီးကြီးမားမား ရရှိထားတယ်။ အာဏာသိမ်း စစ်တပ်ဟာ အရှေ့မြောက်တိုင်း စစ်ဌာနချုပ် လားရှိူးကို လက်လွှတ်ဆုံးရှူံးလိုက်ရပြီ။ သမ္မတရူး ဗိုလ်မင်းအောင်လှိုင် ခေါင်းဆောင်တဲ့ စစ်အစိုးရအဖို့ အလွန်ပြင်းထန်တဲ့ ထိုးနှက်ချက်ကြီး ဖြစ်ပါတယ်။ ဗိုလ်မင်းအောင်လှိုင်တို့ စစ်အုပ်စုအတွင်းမှာလဲ အကြီးအကျယ် အကျပ်ရိုက်နေပါပြီ။ 

ကြီးမြတ်သော မာ့က်စ်ဝါဒီတယောက်လည်းဖြစ်၊ ရပ်ရှားတော်လှန်ရေး ခေါင်းဆောင်တယောက်လည်း ဖြစ်တဲ့ လီနင်ဟာ လွန်ခဲ့သော နှစ်တရာက ၁၉၂၄ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီ ၂၁ရက်နေ့မှာ ဆုံးပါးသွားခဲ့တယ်။ ဒီမတိုင်ခင်က လုပ်ကြံရေးသမားတဦး ပစ်လိုက်တဲ့ သေနတ်ဒဏ်ရာကြောင့် လီနင် ချက်ချင်းမသေခဲ့ပေမယ့် နောက်ဆက်တွဲ ရောဂါတွေနဲ့ ဆုံးသွားခဲ့ရတယ်။ အဲဒီအချိန်ကစပြီး ဘူဇွှာသမိုင်းပညာရှင်တွေ၊ အရင်းရှင်စနစ် ဘက်တော်သားတွေကနေ အစပြုလို့ အမျိုးမျိုးသော ပြုပြင်ရေးဝါဒီတွေ၊ လစ်ဘရယ်တွေနဲ့ အနာ့ခစ်(စ်) ပေါင်းစုံဟာ လီနင့်နာမည်ကို အသရေဖျက်ဖို့၊ လီနင့်အတွေးအမြင်တွေကို ပုံဖျက်ဖို့အတွက် တောက်လျှောက် ကြိုးစားခဲ့ကြတယ်။ ဒီလူတွေက နေ့ရှိသရွေ့ လီနင်၊ မာ့က်စ်ဝါဒနဲ့ ရပ်ရှားတော်လှန်ရေးကို နာမည်ဖျက်ဖို့လောက်ပဲ သူတို့အလုပ်လို့ မှတ်ထားကြတာ။ သူတို့ ဒီလိုလုပ်နေတာ

မကြာခင် မြန်မာနှစ်သစ်ကူးပါတော့မယ်။ ဗမာပြည်တွင်းက အဖိနှိပ်ခံ လူထုကြီးအဖို့ သာယာပျော်ရွှင်ဖွယ် သင်္ကြန် အခါသမယကို မဆင်နွှဲရတာ ကြာခဲ့ပါပြီ။ သင်္ကြန်မှာ မပျော်နိုင်ကြတဲ့အပြင် လက်ငင်းရင်ဆိုင်နေကြရတဲ့ ဒုက္ခတွေကလဲ တနင့်တပိုး။ ကျပ်ငွေတန်ဖိုး ထိုးကျပြီး ငွေကြေးဖောင်းပွနေလို့ ကုန်ဈေးနှုန်းတွေ ခေါင်ခိုက်နေလို့ ထမင်းနပ်မမှန်တဲ့ မိသားစုတွေ၊ အလုပ်လက်မဲ့ လူငယ်တွေ၊ သီးနှံအထွက်နှုန်း ထိုးကျနေတာတွေ၊ ပိတ်သိမ်းသွားတဲ့ စက်ရုံအလုပ်ရုံတွေ။ ဒါ့အပြင် ကမ္ဘာ့အပူဆုံး မြို့များစာရင်းထဲ ဝင်သွားတဲ့အထိ ပူလောင်လွန်းတဲ့ အယ်နီညို ရာသီဥတု၊ မြစ်ချောင်းအင်းအိုင်တွေ တိမ်ကောပြီး သောက်ရေသုံးရေ ရှားပါးလာတဲ့ ပြဿနာ၊ မီးခဏခဏ ပျက်လွန်းလို့ နေ့တဓူဝ အိမ်မှုကိစ္စကနေ လုပ်ငန်းခွင်အသီးသီးအထိ လည်ပတ်စရိတ် ကြီးမြင့်ကုန်တာ၊ ကောင်းကောင်း

စက်တင်ဘာ ၇ ရက်နေ့မှာ နောက်ဆုံးထွက်ခဲ့တဲ့ The Struggle မဂ္ဂဇင်းကို အောက်တိုဘာ တော်လှန်ရေး နှစ်ပတ်လည် နိုဝင်ဘာ ၇ ရက်နေ့မှာ issue အသစ်ထွက်ဖို့ ရည်မှန်းခဲ့ပေမယ့် အကြောင်းကြောင်းကြောင့် မထွက်နိုင်ခဲ့ပါဘူး။ ဒီနှစ်လကျော်အတွင်း ဖြစ်ရပ်တွေကလဲ အလျင်အမြန် ပြောင်းလဲလျက်ရှိတယ်။

Dialectics teaches us that everything changes into its opposites.

ဒီကနေ့ အရင်းရှင်စနစ် အကြပ်အတည်းဟာ ၁၉၂၉-၃၀ ခုနှစ်တွေမှာ ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ကမ္ဘာ့စီးပွားပျက်ကပ် (Great Depression) နောက်ပိုင်း အပြင်းထန်ဆုံးနဲ့ အကျယ်ပြန့်ဆုံး အကြပ်အတည်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကမ္ဘာ့ အရင်းရှင်စနစ်တခုလုံး ကပ်ဆိုက်နေတဲ့ ကာလ ဖြစ်ပါတယ်။ စစ်အာဏာရှင်စနစ် ကြီးစိုးတဲ့ ဗမာပြည် အရင်းရှင်စနစ် အကြပ်အတည်းဟာ ပိုသိပ်သည်း ပြင်းထန်တယ်လို့တောင် ဆိုနိုင်တယ်။ တနည်းအားဖြင့် ကမ္ဘာ့ အရင်းရှင်စနစ် အကြပ်အတည်းရဲ့ acute expression လို့ ပြောရပါလိမ့်မယ်။

၂၀၂၃ ဇူလိုင် ၃၁ရက်နေ့မှာ နှစ်သောင်းကျပ်တန် ငွေစက္ကူတွေ ရိုက်ထုတ်တော့မယ်ဆိုတဲ့ အာဏာသိမ်း စစ်ကောင်စီရဲ့ ကြေငြာချက် ထွက်ပေါ်လာခဲ့တယ်။ “ဟောင်းနွမ်း၍ လှည့်လည်သုံးစွဲရန်မသင့်သည့် ငွေစက္ကူတို့နှင့် တန်ဖိုးတူ လဲလှယ်ခြင်းဖြင့်သာ ဖြန့်ဝေသွားမည်”လို့ ဘယ်လိုပဲပြောပြော ယုံစရာ မရှိပါ။ မင်းအောင်လှိုင်တို့ကိုယ်တိုင်လည်း ယုံယုံကြည်ကြည် ပြောရဲပုံမရပါ။ 

ဗမာပြည်ကို မာ့(က်စ်)ဝါဒဆိုပြီး စတင်ရောက်ရှိလာကတည်းက genuine မာ့(က်စ်)ဝါဒ မဟုတ်တော့ဘူး။ အဲဒီအချိန်မှာ စတာလင်ခေါင်းဆောင်တဲ့ ဗျူရိုကရေစီက အောက်တိုဘာ တော်လှန်ရေး အစဉ်အလာနဲ့ ဘော်ရှီဗစ် method တွေကို ဖျက်စီးပစ်ထားပြီးပြီ၊ ဒါ့အပြင် လီနင့်ပါတီကို physical destruction ပါ လုပ်ထားပြီးပြီ။

၁၉၃၂ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာ ၂၇ ရက်နေ့၊ ကိုပင်ဟေဂင် (ဒိန်းမတ်) မှာ လီယွန် ထရော့စကီး မိန့်ခွန်းတခု ပြောခဲ့တယ်။ အောက်တိုဘာ တော်လှန်ရေး၁၅နှစ်ပြည့် အခမ်းအနားမှာ ပြောခဲ့ခြင်းဖြစ်တယ်။ အောက်တိုဘာ တော်လှန်ရေးကို ခုခံကာကွယ်ရင်း ၁၉၁၇ ရုရှားမှာ အမှန်တကယ် ဖြစ်သွားခဲ့တဲ့ ဖြစ်စဉ်တွေကို သမိုင်းအမှန်ဖြစ်အောင် ဖော်ထုတ်ပြခဲ့တယ်။ စတာလင်ဝါဒီတွေ တင်ပြနေကျ ပုံဖျက်ထားတဲ့ ဗားရှင်းနဲ့ ဆန့်ကျင်ဖက် ဖြစ်နေမယ်။

Jorge Martin and Fred Weston တို့ရေးတဲ့ ဖေဖော်ဝါရီ ၂၂ ရက်နေ့က ဆောင်းပါး “Ukraine: Putin ups the ante by recognising the Donbas republics and sending in troops” ကို ဘာသာပြန် ဖော်ပြထားခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီဆောင်းပါးကို ရေးစဉ်က ယူကရိန်း တပြည်လုံးကို ရုရှားစစ်တပ်တွေ ဝင်ရောက်ကျူးကျော်ခြင်း မရှိသေးပါဘူး၊ ဒွန်းဘတ်(စ်)ဒေသကိုပဲ ရုရှား စစ်တပ်တွေ ဝင်ရောက်ထားသေးချိန် ဖြစ်ပါတယ်။ ဖြစ်ရပ်တွေက အချိန်တိုအတွင်း တဟုန်ထိုး ဖြစ်ပေါ်သွားခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် ဒီဖြစ်ရပ်တွေရဲ့ နောက်ကွယ်က အကျိုးစီးပွားတွေကို နားလည်ဖို့၊ ဘာ့ကြောင့် ဒီအခြေဆိုက်ခဲ့သလဲ ဆန်းစစ်နိုင်ဖို့ဆိုရင် အခုဆောင်းပါးက အထောက်အကူဖြစ်လိမ့်မယ်လို့ ယူဆပြီး ဘာသာပြန် ဖော်ပြလိုက်ခြင်း ဖြစ်ပါတယ်။ အယ်ဒီတာ့မှတ်ချက်။

အရင်းရှင်စနစ်ကျင့်သုံးပြီးတဲ့နောက် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးမှာ ထိပ်တန်းရောက်လာတဲ့ တရုတ်နိုင်ငံဟာ အခုဆိုရင် စီးပွားရေး အကျပ်အတည်းတွေနဲ့ ရင်ဆိုင်နေရတာကို တွေ့လာရပါတယ်။ အကြောင်းအရင်းက‌တော့ တရုတ်ရဲ့ အကြီးဆုံး အိမ်ခြံမြေလုပ်ငန်းစုကြီး Evergrande က ပြိုလဲခါနီး အခြေအနေမှာ ရောက်နေပြီးအကြွေး ကန်‌‌ဒေါ်လာ ၃၀၀ ဘီလီယံကျော် တင်နေပါတယ်။ ဒီဖြစ်ရပ်က ၂၀၀၇-၀၈ ခုနှစ်က အမေရိကန်နိုင်ငံမှာ ဖြစ်ပွားခဲ့တဲ့ ဘဏ်ချေးငွေဂယက် ( subprime mortgage crisis ) နဲ့ အဖြစ်ချင်းတူနေပါတယ်။ ဒါ‌ကြောင့် အခုနှစ်မှာ တရုတ်အစိုးရအနေနဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်နှစ်က အမေရိကန်တို့ ရင်ဆိုင်ခဲ့ရတဲ့ ပြဿနာမျိုး ကြုံတွေ့နေရပြီး အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့ ဘေးကျပ်နံကျပ်ကာလအတွင်း ရောက်ရှိနေပါတယ်။

(ဂ်)ဟာ ဂျာမန် ဆိုရှယ်ဒီမိုကရေစီရဲ့ အချောင်သမားဝါဒကို တိုက်ခိုက်ရာမှာ အဓိက အခန်းကဏ္ဍ ကနေ ပါဝင်ခဲ့သော ထူးချွန်ထက်မြက်လှတဲ့ တော်လှန်ရေးသမား မာ့(က်စ်)ဝါဒီတယောက်ဖြစ်တယ်။ ဂျာမနီ ကွန်မြူနစ်ပါတီကို အုတ်မြစ်ချပေးခဲ့သူလည်း ဖြစ်တယ်။ ဒါပေမယ့် ကံမကောင်းစွာပဲ သူမရဲ့ လက်ရာတချို့နဲ့ မိန့်ခွန်းတချို့ကို လိုသလိုဆွဲယူပြီး သူမရဲ့ ရပ်တည်ချက်ကို လုံးလုံးလျားလျား ပုံဖျက်ပစ်ခဲ့ကြတယ်၊ လီနင်နဲ့ ဘော်ရှီဗစ်တွေရဲ့ ဆန့်ကျင်ဖက်တယောက်လို ပုံဖော်ခဲ့ကြတယ်။

ဇန်နဝါရီ ၅ ရက်နေ့အထိ အခြေအနေ

ဇန်နဝါရီ ၄-၅ ရက်နေ့တွေကတည်းက ကာဇက်စတန် မြို့ကြီးတွေမှာ လူထု ဆန္ဒပြပွဲကြီးတွေ တခဲနက် မြင်တွေ့ခဲ့ရတယ်။ နှစ်သစ်ကူးနေ့ကစပြီး Mangystau မြို့မှာ ဓာတ်ငွေ့ဈေးတွေ ထိုးတက်သွားတာကို ဆန့်ကျင်တဲ့ ဆန္ဒပြပွဲတွေကနေ လူထုလှုပ်ရှားမှုကြီး ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ဒါပေမယ့် ဖြစ်ရပ်တွေဟာ တဟုန်ထိုး ခုန်ကူးပြောင်းလဲသွားပြီး လူထု အုံကြွမှုအဆင့် ရောက်သွားတယ်။ Aktau နဲ့ Aktobe မြို့တွေမှာဆိုရင် ဆန္ဒပြလူထုက ဒေသန္တရအုပ်ချုပ်ရေး ရုံးတွေကို ဝင်စီးဖို့ ကြိုးစားခဲ့တယ်။ မြို့ကြီးအတော်များများမှာ အစိုးရ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့တွေနဲ့ ဆန္ဒပြ လူထုကြား ပဋိပက္ခတွေ အပြင်းအထန် ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဆန္ဒပြလူထုက သူတို့ကို ဖြို့ခွဲဖို့/ ဖမ်းဆီးဖို့ ကြိုးပမ်းတဲ့ အစိုးရ လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့တွေကို အောင်အောင်မြင်မြင်