Δεκάδες χιλιάδες πολιτών διαδήλωσαν στην Πορτογαλία, το Σάββατο 19 Οκτώβρη, κατά του προτεινόμενου προϋπολογισμού του 2014, ο οποίος περιλαμβάνει ένα ακόμα σύνολο σοβαρών μέτρων που αναγκάζει τους εργάτες, τους συνταξιούχους, τους δημόσιους υπαλλήλους και τους εργαζομένους να πληρώσουν για την κρίση του καπιταλισμού.
Στη Λισαβόνα, η κυβέρνηση είχε απαγορεύσει τη διέλευση της διαδήλωσης που είχε οργανωθεί από το συνδικάτο CGTP και υποστηριζόταν από την καμπάνια κατά της λιτότητας «Que se lixe a troika» και άλλες ομάδες, από τη γέφυρα της 25ης Απριλίου, εγείροντας «θέματα ασφάλειας». Τελικά, οι διαδηλωτές ενοικίασαν 400 πούλμαν για τη μεταφορά μέρους των διαδηλωτών, οι οποίοι πορεύτηκαν αργά από την κόκκινη ζώνη της Λισαβόνας στο τελικό σημείο της διαδήλωσης, κατά μήκος της διαδρομής που διέσχιζε την επίμαχη γέφυρα. Άλλες 50.000 συγκεντρώθηκαν στο Πόρτο σε μια τεράστια επίδειξη δύναμης.
Το σχέδιο του προϋπολογισμού της δεξιάς κυβέρνησης του Passos de Coelho περιλαμβάνει περικοπές 3,2 δις ευρώ. Οι αυξήσεις φορολογίας που εφαρμόστηκαν στους προηγούμενους δύο προϋπολογισμούς λιτότητας θα διατηρηθούν, ενώ οι εταιρικοί φόροι θα περικοπούν στο 23% από 25%. Οι μισθοί των εργαζομένων στο δημόσιο τομέα θα περικοπούν από 2,5% ως 12% αποφέροντας εξοικονόμηση ύψους 2,8 δις ευρώ και θα υπάρξουν περικοπές στις συντάξεις ύψους 728 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς και αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης από τα 65 στα 66 έτη. Περίπου 3% των εργαζομένων στις επιχειρήσεις του δημοσίου τομέα θα απολυθούν, καθώς και πολλές κρατικές επιχειρήσεις θα ιδιωτικοποιηθούν.
Αυτό είναι το αποκορύφωμα μετά από όλες τις υπόλοιπες περικοπές στους μισθούς, τις συντάξεις και τις δημόσιες υπηρεσίες που εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια, που επιδείνωσαν την οικονομική κρίση και βύθισαν τη χώρα σε βαθιά κοινωνική κρίση.
Για να προστεθεί αλάτι στην πληγή, αυτές οι μαζικές περικοπές δεν έχουν επιτύχει ούτε καν το δεδηλωμένο στόχο τους, τη μείωση του δημοσίου χρέους, το οποίο έχει εκτοξευθεί από το 94% του ΑΕΠ το 2010, στο 214,1% του ΑΕΠ το 2012, το μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης σε οποιαδήποτε χώρα της Ε.Ε., σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat.
Η χώρα εξακολουθεί να βρίσκεται σε ύφεση, με τις εκτιμήσεις για το ΑΕΠ του 2013 να ποικίλουν μεταξύ -1,6% και -2,7% και ίσως να υπάρξει μια πολύ ήπια ανάπτυξη το 2014. Η ανεργία βρίσκεται σε επίπεδα ρεκόρ, πάνω από 16%, και παρά τις μαζικές περικοπές, η κυβέρνηση θα χάσει το στόχο μείωσης του ελλείμματος για το τρέχον έτος (5,5% του ΑΕΠ είναι ο στόχος, ο πραγματικός αριθμός είναι μάλλον 6%), παρά τα χρόνια μαζικών περικοπών λιτότητας που επιβλήθηκαν από το πακέτο διάσωσης 78 δις ευρώ της Ε.Ε. το 2010.
Η κυβέρνηση του Passos de Coelho, ο οποίος καυχιόταν ότι ήταν ισχυρός και καλός μαθητής της τρόικα όταν εξελέγη τον Ιούνιο του 2011, είναι τώρα αδύναμος και ο συνασπισμός του είναι διχασμένος και εξαιρετικά αντιδημοτικός. Έφθασε πολύ κοντά στην κατάρρευση τον Ιούλιο, μετά τη γενική απεργία της 27ης Ιουνίου, της τελευταίας σε μια σειρά συνεχών μαζικών κινητοποιήσεων ενάντια στη δεξιά κυβέρνηση συνασπισμού. Ένα εκατομμύριο βρέθηκε στους δρόμους το Σεπτέμβριο του 2012, και ακολούθησε ενάμισι εκατομμύριο το Μάρτιο του 2013.
Το «αντιπολιτευόμενο» Σοσιαλιστικό Κόμμα εξακολουθεί να είναι απαξιωμένο (υπέγραψε τους όρους «διάσωσης» λίγο πριν την πτώση του) και απλώς καταγράφει κέρδη σε επίπεδο ποσοστού εξαιτίας του αυξημένου ποσοστού της αποχής. Στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές της 29ης Σεπτεμβρίου, η αποχή αυξήθηκε κατά 550.000, δηλαδή το 10% όσων ψήφισαν στις δημοτικές εκλογές του 2009 αρνήθηκε να ψηφίσει. Τα άκυρα και τα λευκά ψηφοδέλτια υπερδιπλασιάστηκαν, με αύξηση 170.000 σε σύνολο 330.000. Οι ψήφοι για τον κυβερνητικό δεξιό συνασπισμό μειώθηκε κατά 600.000 και το ‘’αντιπολιτευόμενο’’ σοσιαλδημοκρατικό PS έχασε 270.000 ψήφους. Σε αυτό το πλαίσιο, το μόνο κόμμα που αύξησε τη δύναμή του ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα, το οποίο κέρδισε 13.000 ψήφους, ενώ το αριστερό Μπλόκο της Αριστεράς έχασε 45.000 ψήφους.
Το ΚΚ, το οποίο εξακολουθεί να έχει ισχυρούς δεσμούς με τη βιομηχανική εργατική τάξη και καθοδηγεί τη βασική συνδικαλιστική ομοσπονδία, τη CGTP, είναι ο κύριος αποδέκτης του άνευ προηγουμένου κύματος δυσαρέσκειας, όπου οι παραδόσεις της επανάστασης του 1974-75 επανέρχονται στο προσκήνιο. Παρόλα αυτά, τα εκλογικά αποτελέσματα και οι δημοσκοπήσεις δεν αντανακλούν πιστά το βάθος και το εύρος της δυσαρέσκειας και του θυμού που έχουν συσσωρευτεί στην πορτογαλική κοινωνία.
Οι διαδηλώσεις του Σαββάτου δεν ήταν το τέλος, αλλά μόνο η αρχή μιας σειράς μαζικών κινητοποιήσεων που έχουν προγραμματιστεί για τις επόμενες εβδομάδες κατά του προτεινόμενου προϋπολογισμού του 2014 και κατά της κυβέρνησης του Passos de Coelho γενικότερα. Το κίνημα «Que se lixe a troika» (κυριολεκτικά «Γάμα την τρόικα») έχει ήδη καλέσει σε πανεθνικές διαδηλώσεις στις 26 Οκτωβρίου, υπό το σύνθημα «δεν υπάρχουν αδιέξοδα». Διαδηλώσεις θα πραγματοποιηθούν σε περίπου 40 διαφορετικές πόλεις και ο στόχος είναι σαφής. Να πέσει η κυβέρνηση και ο προϋπολογισμός περικοπών της και να βρεθεί ένας δρόμος διαφορετικός από αυτόν των επιταγών της τρόικα.
Η CGTP από μέρους της έχει καλέσει για άλλη μια μαζική διαδήλωση την 1η Νοεμβρίου έξω από το Κογκρέσο. Διαφορετικές ομάδες εργαζομένων έχουν ήδη ανακοινώσει απεργίες σε διαφορετικούς τομείς. Οι εργαζόμενοι στις μεταφορές μεταξύ 25ης Οκτωβρίου και 8ης Νοεμβρίου, οι ταχυδρομικοί υπάλληλοι θα απεργήσουν ενάντια στην ιδιωτικοποίηση στις 25 Οκτωβρίου και υπάρχει ήδη η γενική απεργία των υπαλλήλων του δημοσίου τομέα που έχει προγραμματιστεί για την 8η Νοεμβρίου. Είναι αρκετά πιθανό ότι η πίεση θα οδηγήσει σε μια νέα γενική απεργία κάποια στιγμή εντός Νοεμβρίου.
Εκτός από την οργή στους δρόμους, η κυβέρνηση θα πρέπει να ξεπεράσει επίσης το εμπόδιο του συνταγματικού δικαστηρίου, το οποίο τα τελευταία δύο χρόνια έχει αποκλείσει κάποια από τα μέτρα λιτότητας και τις περικοπές του προϋπολογισμού ως αντισυνταγματικά. Φαίνεται ότι οι ανάγκες του καπιταλισμού στην κρίση της Πορτογαλίας έρχονται σε σύγκρουση ακόμα και με το Σύνταγμα (το οποίο τέθηκε σε ισχύ κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1974-75) και το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς η κυβέρνηση του Passos de Coelho έχουν ασκήσει τρομερή πίεση στο Ανώτατο Δικαστήριο προκειμένου να επιτρέψει την έγκριση του προϋπολογισμού του 2014.
Αυτό που ετοιμάζεται στην Πορτογαλία είναι ένα ακόμα κύμα μαζικής δυσαρέσκειας και ισχυρής απεργιακής δράσης. Θα είναι αρκετό αυτή τη φορά για να ανατρέψει τη δεξιά κυβέρνηση; Δεν αποκλείεται. Στη συνέχεια όμως, το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι, ποιά είναι η εναλλακτική; Το Σοσιαλιστικό Κόμμα είναι αφοσιωμένο στους όρους διάσωσης και η τρόικα δεν είναι προετοιμασμένη να δώσει στην Πορτογαλία οποιοδήποτε περιθώριο. Το μόνο συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί είναι ότι, αν το ΣΚ ερχόταν στην εξουσία, θα κατέληγε να ακολουθεί τις ίδιες πολιτικές (ίσως με μικρές αισθητικές αλλαγές) με τον κυβερνόντα δεξιό συνασπισμό.
Τα δύο κόμματα που βρίσκονται αριστερά του Σοσιαλιστικού Κόμματος χαρακτηρίζονται από την έλλειψη κάποιας σοβαρής εναλλακτικής λύσης στην κρίση. Η ηγεσία του «Μπλόκο της Αριστεράς» ενστερνίζεται μια ρεφορμιστική κεϋνσιανή «κοινωνική Ευρώπη» και έναν «λογιστικό έλεγχο του χρέους», ενώ οι ηγέτες του ΚΚ υποστηρίζουν μια «πατριωτική και δημοκρατική» οικονομία εκτός ευρώ. Το πλεονέκτημα του ΚΚ είναι πως, καθώς έχει ισχυρούς δεσμούς με την εργατική τάξη, είναι πολύ αιχμηρό και οξύ στο αίτημά του για ανατροπή της κυβέρνησης και των πολιτικών της. Αυτό που είναι αναγκαίο, ωστόσο, είναι να συνδυάσει την αντιπολίτευση στην κυβέρνηση και τις περικοπές λιτότητας με μια σαφή επεξήγηση ότι αυτές είναι συνέπειες της κρίσης του ίδιου του καπιταλισμού και συνεπώς, η μόνη λύση είναι η αποφασιστική ρήξη με το σύστημα, μέσω της εθνικοποίησης των στρατηγικών τομέων της οικονομίας υπό το δημοκρατικό έλεγχο των εργατών και μια διεθνιστική έκκληση στους εργάτες της Ευρώπης να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο.