Kapitalismopeko erreformen aldeko borroka haratago joateko eta sozialismoaren alde borrokatzeko beharrarekin nola kokatu izan da, munduko mugimendu komunistaren eztabaiden eta zereginen zati garrantzitsu bat.
[CATALÀ]
Komunistak eta erreformen aldeko borroka
Kapitalismopeko erreformen aldeko borroka haratago joateko eta sozialismoaren alde borrokatzeko beharrarekin nola kokatu izan da, munduko mugimendu komunistaren eztabaiden eta zereginen zati garrantzitsu bat.
Puntu orokor horri dagokionez, ez dago alderik Mugimendu Sozialistaren eta Korronte Marxista Internazioalaren artean. Ados gaude erreformen aldeko borrokak langileria gizartean duen eginkizunaren eta boterearen jakitun egiteko balio behar duela, sozialismoa lortzeko ekoizpen-bideak kolektibizatzeko beharrari begira.
Hori esanda, MSren posizioetan oso banaketa zorrotza ikusten dugu erreformen aldeko borrokan. Horitzó Socialistaren artikulu batek, komunistek irakaskuntza publikoaren aurrean duten jarrera aztertzen duenak, honako hau dio:
“Kontua ez da, besterik gabe, borroka-esperientzia batean proletarioek parte hartzen duten ala ez ikustea, hori balidatzeko, baizik eta koordenatu politiko egokiekin parte hartzen duten aztertzea” (jatorrizkoa azpimarratzea). Centres educatius i lluita de classes (I)
MSko kideen materialei buruz egiten dugun irakurketan ikusten dugu soilik baliozkotzat jotzen dituztela eduki sozialista bat garatzen duten edo hedatzeko ahalmena duten borroka partzialak, printzipioz erregimen kapitalistaren oinarriak zalantzan jartzen ez dituztenak ez bezala; edo aldarrikapen orokorrak besterik egiten ez dituztenak, zehaztu eta garatu gabe, edo sozialismora zuzenean igortzen dituztenak.
Adibidez, Prozesu Sozialistaren aldeko Espazioko lankideek, etxebizitzaren arazoari buruz duten jarrera planteatzean, honako hau adierazi dute:
“Gaur egun existitzen diren borroka askotan, helburu zehatzak sozialismoaren bidez soilik lor daitezke, bitarteko gisa. Esate baterako, puntu honetan, etxebizitza eskuratzeko arazoari buruz hitz egin dezakegu, gaur egun gure klaseak hain modu nabarmenean pairatzen baitu arazo hori, eta guk uste dugu arazo hori konpontzeko modu bakarra dela etxebizitza dohainik eta modu unibertsalean eskuratzea. Hori lortzea ezinezkoa da logika kapitalistaren mugen barruan, eta sozialismoaren eraikuntza behar du (hau da, harreman sozial berriak behar dira, produkzio-indarrak giza premien mende jarriko dituztenak eta baliabide natural eta sozial guztiak kontrol kontziente eta kolektiboaren pean jarriko dituztenak). Horrela, sozialismoa, helburu eta bitarteko gisa aldi berean, tentsio iraunkor gisa, lortu nahi dugun azken helburuaren eta erdigune horretara iristeko behar diren urratsen artean” (Sobre medios y fines. Reflexiones para el momento político).
Jarrera horiek Gazte Koordinadora Sozialistako (Mugimendu Sozialistaren gazte erakundea) lankideen dokumentu berri batean ere ikus daitezke, Gazte langileontzako proposamen politikoa izenekoan. Dokumentu bikaina da alderdi askotan. Inguru oso argi eta kementsuan azaltzen ditu prekarietate-egoera eta langile gazteen esplotazio-egoera, etxebizitza eskuratzeko arazoak, hezkuntza-degradazioa, poliziaren eta gizartearen errepresioa, edo burgesiak ematen digun kultura-zaborra, non lankideek modu egokian salatzen duten arte- eta musika-arloan emakumeak jasaten duen hipersexualizazioa eta degradazioa, tratu txarrak eta indarkeria matxista sustatzen dituen elementu gisa, besteak beste. Hala ere, deigarria da berehalako errebindikazio zehatzik ez ekartzea, hemen eta orain borrokatu eta konkistatzeko, baizik eta sozialismoaren alde borrokatzera edo, oro har, borrokatzera zuzenean jotzen du.
Adibidez, 2. puntuan, "Gazteon lan baldintza prekarioekin amaitu" izenekoan (21. or.), honako hau proposatzen dute:
“Aurreko aldarrikapenaren ondorioz [lan-baldintza berberak pertsona guztientzat], langile klasearen barruan gertatzen diren gehiegikeriarekin eta esplotazioarekin amaitu behar dugu. Gazte langileei dagokienez, enpresaburu asko gutaz baliatzen dira onura ekonomikoak handitzeko. Horrela, lan gogorragoak eta arriskutsuagoak egitera bideratzen gaituzte, aparteko orduak egitera behartzen gaituzte (beti ordaintzen ez dituztenak), aldi baterako lanetara kondenatzen gaituzte, beltzean lan egitera, etab. Hori guztia amaitzeak klase bat bestearen gainean ustiatzeari amaiera ematea dakarrela azpimarratu behar dugu, eta horrela planteatu behar dugu”.
Dokumentu horren 19. orrialdean, orain borrokatu behar ditugun eta guztiz zuzenak iruditzen zaizkigun hainbat aldarrikapen formulatzen dira, hala nola: Pertsona guztientzako lan-baldintza berak, gazteen lan-baldintza prekarioak amaitzea, oinarrizko bizibideak bermatzea, garapen pertsonalerako eta astialdiaz gozatzeko baldintzak sortzea, ingurumenaren suntsipenaren aurka borrokatzea, kriminalizazioa eta errepresioa amaitzea, edo eskubide politikoen alde borrokatzea, besteak beste; baina oso modu orokor eta abstraktuan formulatuta daude, mobilizaziorako palanka gisa jardungo duten puntu eta helburu zehatzik gabe.
Gure ustez, adibidez, ez da nahikoa kontsigna astintzea; “oinarrizko bizibideak bermatzea” eta horren alde borrokatu behar dela esatea. Kontsigna hori formulatuta dagoenez, ez du ahalmen mugiarazlerik, helburu zehatzak esleitzen ez bazaizkio, hala nola: 1200 euroko gutxieneko soldata, langabezian dagoen langile ororentzat LGSren berdina den langabezia-sorospena, etxebizitza baten alokairua edo hipoteka familiaren diru-sarreren % 10 baino gehiago ez izatea, etab.
Ados gaude lankideekin sozialismoaren aldeko borroka ezin dela utzi denboran zehaztugabea den “boterearen balizko hartze” baterako, baizik eta hemen eta orain hasten dela. Baina taktika eta estrategia desberdinak ditugu.
Haiek planteatzen dute, aurreko artikuluan aztertu genuen bezala, “eremu sozialista” askatuak sortu behar direla, hemen eta orain: lantegietan, ikastetxeetan, egoitza-eremuetan, etab., eta horiek jasanezinak eta bideraezinak iruditzen zaizkigu, egoera iraultzaile batetik kanpo eta antolaketa komunista sendorik ezean. Egia esan, erreforma erasokor eta defentsiboen aldeko borroka luzerik gabe, langileen familien premia zehatz, berehalako eta atzeraezinetatik abiatuta, pentsaezina da sozialismoaren aldeko borrokan aurrera egitea. Eta helburu horretarako, akatsa da bereiztea eduki sozialista duten erreforma zabalagoak eta orokorragoak eta harreman kapitalistak berehala zalantzan jartzen ez dituztenak.
Hain zuzen ere, hurbilen sentitzen diren erreformen aldeko kontsignak altxatzeko bertutea (soldataren igoera, auzotarren arteko borrokak hornidura elektrikoaren etetearen aurka, ikastetxe bateko eskola-plazen gehikuntza, lanpostuko kaleratzeen aurka, etab.) klaseko geruza arruntenak, estatikoenak eta atzeratuenak, oro har kontsigna orokorrekin mugitzen ez direnak, mugimenduan jartzekoa da. Horiek mugiarazteak, kontsigna partzialekin, bere indar kolektiboaz, gizartean duen paperaz, bere aldarrikapenak erasotzen eta gutxiesten dituen prentsa burgesaren gezurrez, borrokan langile eta bizilagun komunak atxilotzen eta gaizki tratatzen dituen poliziaren eginkizun errepresoreaz, enpresaburuaren gutiziaz eta, kasuaren arabera, erakunde kapitalistek beren arazo larrienak konpontzeko duten ezintasunaz jabetzen ditu.
Trantsizio-programa baten beharra
Lehen esan dugun bezala, ez da nahikoa sozialismoaren beharra oro har aldarrikatzea. Horrek isolamendura kondenatuko gaitu. Kontsigna bakoitza arreta handiz bideratzen saiatu behar dugu, zuzentzen gatzaizkion langile-klaseko sektoreen kontzientzia-mailaren egungo egoerari eta berehalako kezkei jarraituz.
Internazional Komunistak bere III. Kongresuan, Taktikari buruzko tesietan, 5. atalean (Borrokak eta aldarrikapen partzialak), hautsi egin zuen ordura arte nazioarteko sozialdemokrazian nagusi zen tesiarekin, alegia, bi programa bereizi izatearekin, sozialismoaren aldeko borrokarako “programa gorena” deiturikoa eta ikuspegi sozialista batetik bereizitako aldarrikapen apalen “gutxieneko programa” deiturikoa. Horrela, Tesi horietan esaten da:
“Asaldura eta propaganda guztiak, alderdi komunistaren ekintza guztiak, kapitalismoaren eremuan posible ez den sentimenduaz bustita egon behar dute, proletarioen egoera etengabe hobetzea, burgesiaren porrotak eta Estatu kapitalistaren suntsipenak bakarrik ahalbidetuko baitute langileen egoera hobetzeko eta kapitalismoak hondatutako ekonomia nazionala berrezartzeko lan egitea. Baina sentimendu horrek ez gaitu eraman behar proletarioen egungo eta berehalako bizi-baldintzen aldeko borrokari uko egitera, itxoin gabe bere diktaduraren bidez defendatu ahal izango direlakoan”. (Jatorrizkoan etzanak. 5- Borrokak eta aldarrikapen partzialak. Taktikari buruzko tesia. IKren III. Kongresua).
Eta aurrerago azpimarratzen du:
“Alderdi komunistek ez dute borroka honetarako gutxieneko programarik planteatzen kapitalismoaren eraikin zalantzatia indartzeko eta hobetzeko. Eraikin honen hondamendia da oraindik ere bere helburu nagusia, bere egungo zeregina. Baina zeregin hori betetzeko, alderdi komunistek errebindikazio batzuk planteatu behar dituzte, eta errebindikazio horiek egitea berehalako eta premiazko premia izango da langileriarentzat, eta aldarrikapen horiek masa-borrokan defendatu behar dituzte, klase kapitalistaren esplotazio usurarioarekin bateragarriak diren ala ez jakiteaz arduratu gabe. (Ibidem)
IKren tesi programatikoen herentziari León Trotskik heldu zion berriro joan den mendeko 30eko hamarkadan, 1938an bere Trantsizio Programa ezaguna formulatu zuenean, bere garaiko egoerara egokitutako aldarrikapen zehatzekin.
Hortik ondoriozta daitekeenez, langile-klasearen berehalako beharrak sozialismoaren aldeko borrokarekin lotzeko, eta, horrela, sozialismoaren klasearen kontzientzia politikoa garatzen laguntzeko, beharrezkoa da berehalako aldarrikapen bakoitza sozialismoaren ikuspegiarekin lotuko duten trantsizio-kontsignak, kontsigna-zubiak, proposatzea. Kontsigna horietako batzuk kapitalismoaren barruan gauza daitezke, nahiz eta aldi baterako edo modu partzialean izan, langileen borroka irmoekin. Adibidez, historikoki, langileen klaseak borrokaren bidez konkistatu ditu 8 orduko lanaldia, greba-eskubidea, manifestazio-eskubidea, elkartzeko eskubidea, abortatzeko eskubidea. Kapitalismoaren krisi-garaian, konkista horiek guztiak mehatxupean daude.
Beste aldarrikapen batzuk ezin izango dira lortu esparru kapitalistaren barruan; garrantzitsuena langileak mobilizatzeko balio izatea da, eta borrokan, langile-klasea ohartu behar da bateraezina dela bere osotasun fisikoa eta morala kapitalismoari eustearekin.
Trotskik, lehen aipatutako obran, egungo egoerarako oso garrantzitsuak diren hainbat aldarrikapen proposatzen ditu, hala nola: prezioen eskala mugikorra, hau da, soldatak automatikoki igotzea prezioen igoerarekin; lan-orduak sektore bakoitzeko langile guztien artean banatzea, soldata murriztu gabe, langabeziari aurre egiteko, burgesiaren eta banku-sistemaren sektore jakin batzuen nazionalizazioa, langileen kontrola eta enpresen kontu-liburuak langileei irekitzea, etab. Eta, krisi kapitalistaren zorroztasunaren eta uneko tenperatura iraultzailearen arabera, beste aldarrikapen batzuk proposatzen ditu, hala nola autodefentsa-piketeak eta langile-miliziak sortzea (faxisten aurka), fabrika-batzordeak, kontseiluak edo sobietak sortzea, besteak beste. Langile klaseko sektore zabalak mobilizatzeko bertutea dute guztiek, eta, prozesuan zehar, langile klaseak produkzio-baliabideak modu kolektiboan, burgesiaren eskuetan, onartzeko eta boterea hartzeko prestatzeko beharra ikusarazten diete.
Zalantza guztietatik kanpo dago, eta horretan uste dugu erabat bat gatozela MSrekin, borroka partzial bakoitzean komunistok, erreforma horien aldeko borrokalari kontsekuenteenak garela agertzeaz gain, langileriaren geruza horiei ikusarazi behar diegula beren arazoen jatorria sakonagoa dela, kapitalismoaren existentzian bertan errotuta dagoela, eta, beraz, borrokan zehar propaganda pedagogiko eta ausarta egin behar dugula, kapitalismoa gainditzeko beharra azalduz. Marxek eta Engelsek Manifestu Komunista liburuan azaltzen duten bezala:
“Komunistak horretan baino ez dira bereizten gainerako alderdi proletarioetatik: ekintza nazional proletario guztietan, proletario guztien interes komun eta bereziak nabarmentzen eta aldarrikatzen dituzte beti, berdin dio zein nazionalitatea izan, eta, proletarioen eta burgesiaren arteko borroka mugitzen den etapa historikoa edozein dela ere, mugimenduaren interesari eusten diote beti, osotasunean hartuta”. (Proletarioak eta Komunistak, 2. kap., Manifestu Komunista)
Sevillako auzo-borroka baten adibide berri bat jar dezakegu. Bertan, KMIko lankideok aktiboki parte hartu dugu, beste korronte politiko eta gizarte-mugimendu batzuetako ehunka bizilagun eta aktibistarekin batera, hornidura elektrikoaren etetearen aurka, zeinak eragina izan baitzuen iazko udan hiri honetako langile auzo baztertu batzuetan. Asteak iraun zuen borrokan, hornidura hori berrezartzea eskatzeko hasierako kontsigna zentrala, kontsigna sozialistarekin amaitu zen: “Konpainia elektrikoen desjabetzea, langileen eta bizilagunen kontrolpean”. Eta, bide batez, borroka hiru zentzutan irabazi zen: ENDESAren milioi askoko inbertsioa lortu zen, eta auzo horietan 7 sorgailu elektriko berri instalatzera behartu zuten; gainera, auzo-borrokaren ondorioz, langileek konfiantza handiagoa zuten beren indarretan, antolaketan eta borroka-metodoetan, aldarrikapenak lortzeko modu gisa; eta, azkenik, lehen politikarantz aldenduta zeuden ehunka pertsonaren kontzientzia politikoan aurrera egin zen, zentzu sozialistan, kapitalista talde bat desjabetzeko beharra ulertzeko, eta horrek aukera berriak ireki ditu gizarte kapitalistaren funtzionamendua ulertzeko orduan.
Fronte bakarra
Sindikatuetako, ezkerreko alderdietako eta gizarte-mugimenduetako zuzendaritza erreformistek eta sozialdemokratek bultzatutako borroketan parte hartzea ere badago. Zintzoki aitortu behar dugu ez zaigula argi geratzen MSk gai horri buruz duen jarrera, alegia, ea haietan parte hartzearen eta esku hartzearen aldekoak diren beren kontsignekin eta programarekin, edo abstenitzearen aldekoak diren.
Gure ustez, langileria inplikatzen duen borroka orotan parte hartu behar dugu, zuzendaritza eta inarrosten duten aldarrikapenak alde batera utzita. Hain zuzen ere, sozialdemokraten zuzendaritzei beren mugimenduaren kontrola eztabaidatzeko modu bakarra haien atzetik doazen langileekin elkar hartuta borrokatzea da, eta, horrela, praktikan, gure kontsignen, proposamenen, programaren eta borroka-metodoen nagusitasuna erakustea haien norabideen aldean. Horrela, hitz egiten dugula ez ezik, gure interes komunen alde ere jarduten dugula ikusiko duzue, eta borroka sozialdemokrataren mugak erakusten dizkiegula, gure programa komunista astintzen dugun aldi berean. Nola bestela komunismoaren ideiak gure klasearen maila zabaletara hurbilduko ditugu?
Jakina, zuzendaritza erreformisten borroketan parte hartzeak, zeinen eragina – gustatu ala ez – langileriaren gehiengora iristen den etapa honetan, fronte bakarreko politikak ezartzea dakar proletarioen masa-erakundeekin, eta horrek, lehenik eta behin, sindikatuak barne hartzen ditu, baina baita gizarte-mugimenduak, auzo-mugimenduak eta, are gehiago, egoeraren arabera, masa-alderdi erreformistak ere.
Zer ulertu behar dugu komunistok fronte bakarraren taktikaz? Jakina, ez da programen eta banderen nahasketa bat, baizik eta puntu edo aldarrikapen komun batzuen gainean elkarrekin borrokatzeko akordio bat, horrela langileriaren borroka partzialei ahalik eta masibotasun eta batasun handiena emateko. Baina, aldi berean, komunistok gure independentzia politikoari eta antolaketari eutsi behar diegu borroka-fronte bakar horretan parte hartzen duten gainerako erakunde eta joera politikoekiko. Horrek esan nahi du geure programa eta kontsignak defendatu behar ditugula, eta borroka-prozesuan bertan gainerako joera eta erakundeak, programa, kontsignak eta borroka-metodoak kritikatzeko eskubidea dugula. Laburbilduz, fronte bakarraren taktika kontsignan kondentsatzen da: “Bananduta joan, baina elkarrekin jo”.
Horretan, ez dugu inolako berrikuntzarik proposatzen. Marxek eta Engelsek azaldutakoaz gain, hori guztia jasota dago Internazional Komunistak bere garai heroiko eta iraultzailean (1919-1923), degeneratu aurretik, hartutako erabaki eta akordioetan.
Ildo horretatik, MSren idazkietan ere ezin izan dugu puntu horri buruzko jarrera argirik aurkitu. MSko kideek proletarioen independentzia politiko eta antolamenduzkoarekin tematzea guztiz zuzena da, baina ez da ulertu behar zuzendaritza erreformistak buru dituzten borroka eta mobilizazioetan komunistek parte hartzeari uko egitea. Hori horrela balitz, akats larria irudituko litzaiguke, masa zabaletatik bereizi eta langile-klaseko sektore zabaletan zuzendaritza sozialdemokraten eragina indartuko lukeelako.
Esate baterako, duela aste batzuk milioi erdi pertsonak manifestazio ikaragarria egin zuten Madrilen, Erkidego horretan osasun publikoa eraistearen aurka, eskuinari karga handia eraginez eta langile-familiez osaturik. Manifestazio hori hainbat erakundek deitu zuten, baina alderdi eta sindikatu erreformistek politikoki menderatu zuten, eta ez zuten sistemaren mugetatik harago joateko asmorik. Zer jarrera hartu behar genuen komunistok horren aurrean? Gure ustez, komunistok manifestazio horretan parte hartu behar genuen, gure independentzia politikoa alde batera utzi gabe, hau da, gure ideiak azaltzeko. NKMk, bere indar xumeekin, esku hartu zuen bertan, orritxo bat banatuz bere posizioekin, hemen irakur daitekeena, Ayusoren eskuinekoa salatuz, baina baita gobernu “aurrerakoiaren” erdi-tintak ere, egoerari premiazko konponbide zehatzak eskatuz, aldi berean erregimen kapitalista egoeraren azken erruduntzat joz, langileen klaseari sistemaren aurkako politika sozialista bat hartzeko eskatuz.
Trantsizio-kontsignak eta nazionalizazio-kontsigna
Hasieran azaldu genuenez, MSko lankideen propagandan ikusten dugu aldarrikapen partzial zehatzen programarik ez dagoela, ezta trantsiziokoak ere. Jakina, komunistok aurre egin behar diogu sozialdemokraziaren jarrerari, hau da, kapitalismoaren jarraipena zalantzan jartzen ez duen “gutxieneko programa” batean mantentzeari. Baina ez dugu adarra beste muturrerantz okertu behar, iraultza sozialistaren “programarik handiena” aldarrikatuz, langile klasearen kezka edo borroka partzialekin loturarik gabe.
Bereziki, deigarria egiten zaigu nazionalizazio-kontsignarik ez izatea, hala nola konpainia elektrikoen nazionalizazioa, bankuena, telekomunikazioena, bankuen eta putre funtsen esku dauden etxebizitza hutsen nazionalizazioa, etab.
Argi dago Estatu burgesak edozein sektore ekonomiko edukitzeak ez lituzkeela produkzio kapitalistako harreman sozialak aldatuko, eta ugazaba indibidualak patroi komun batek (Estatuak) ordezkatuko lituzkeela, sektore ekonomiko horietan klase kapitalista osoa ordezkatzen duenak.
Baina ondorio hori erabat aldebakarrekoa litzateke. Lehen esan dugun bezala, langileen kontzientzia-maila errealetik eta gaur egunekotik abiatu behar dugu, oro har, sozialismoaren ideiara zuzenean edo automatikoki iristen ez direnak.
Langile-klaseak, kapitalismoaren produkturik jatorrena den aldetik, jabetzarik gabeko klasea izatearen berezitasuna du. Nazionalizazio-kontsignak jabetza indibidual kapitalista desjabetzea dakar. “Ondasun publiko” gisa, jabetza nazionalizatu bat gizartearen jabetza kolektibo gisa ikusten dute langileek, oraindik kapitalismoaren pean. Hau da, nazionalizazio-kontsigna, langileei buruzkoa, jabe ez den eta jabetza indibiduala lortu nahi ez duen klase gisa, ekonomia kapitalista osoaren sozializazio eraginkorraren ideia (edo, gutxienez, lehen fase batean, ekonomiaren %80 kontrolatzen duen kapital handiaren ideia), iraultza sozialistaren azken emaitza dena. Beraz, kontsigna horrek oso eragin positiboak ditu langileen kontzientzian, kontzientzia sozialista garatzen duelako; horregatik da burgesiak gehien beldurtzen duen kontsigna.
Jakina, NKMtik, enpresa edo ekonomiaren adar partikular baten nazionalizazioa proposatzeaz gain, bi elementu gehitzen ditugu: lehenik eta behin, nazionalizazioa kalte-ordainik gabe egin behar dela, baliabiderik ez duten akziodun txikiei izan ezik. Hori planteatzen dugu, batetik, enpresaren deskapitalizazioa saihesteko, eta, bestetik, akziodun txikiak osatzen dituzten txiki burgesen eta langile sektore aberatsen neutraltasuna edo sinpatia irabazteko, desjabetutako kapital handiak haien alde manipulatu ez ditzan. Bigarrenik, planteatzen dugu enpresa edo sektore horrek langileen kontrolpean egon behar duela, eta ez funtzionarioen eta langile-klasearekin zerikusirik ez duten elementuen esku. Eta planteatzen dugu, gainera, enpresa edo sektore hori biztanleriaren beharrak asetzera bideratutako produkzio-plan orokor bati lotuta egon behar dela.
Hezkuntza publikoaren aldeko borroka
Puntu hori bereziki garrantzitsua iruditzen zaigu; izan ere, MS batez ere gazteen mugimendua da, ikasle gehienak dituena, eta hezkuntzaren gaia oso garrantzitsua da gazte komunisten jarduerarako.
Hemen ere nahasia iruditzen zaigu ikaskideen jarrera. Aipatu dugun artikulu batean, Laia Capdevila lankidearen Centres educatius i lluita de classes (I) lanean honako hau esaten da:
“Sozialdemokrazia, bere forma ezberdinetan, eskola publikoaren legitimazio makina bihurtu da, honen eta botere burgesaren arteko harremana ezkutatuz”. (Ibidem)
Eta honela jarraitzen du:
“Batzuek publikoa defendatzen dute pribatuaren aurka; beste batzuek, proletarioek burgesiari erauzi zioten konkista bat izateagatik; beste batzuek, gizarte-igoerarako eta marjinaltasun ekonomikotik ihes egiteko mekanismo gisa. Egia esan, hezkuntza publikoaren defentsa hiru osagai horien nahasketa bat izan ohi da, batez ere erdiko klasearen langileriari, erreformismoari eta asmo izaerari erantzuten diotenak. Gaur egun, eskola publikoa defendatzea gure klasea defendatzea dela esatea, doktrinatuak, idiotizatuak eta menderatuak izateko eskubidea defendatzea dela esatea da. (Ibidem)
Ikaskidearen argudioekin bat ez gatozen arren, jakina, ez dugu alde batera uzten, baieztatzen den bezala, eskola balio kapitalisten diziplina eta erreprodukzio ideologikorako tresna bat dela. Hala ere, horrek ez du arazoa agortzen.
Badirudi lankideek ez dutela kontuan hartzen gizarte kapitalistaren elementu estruktural orok, dela enpresetako langileen esplotazioak, bihar ustiatuko diren etorkizuneko langileak prestatzeko hezkuntza-sistema publiko gisa, aurkako elementuen batasun dialektiko bat duela, eta horrek, bere garapenean, kapitalismoaren ukazioaren eta gainditzearen germenak biltzen ditu. Lehenengoak – langileen esplotazioa – besteren lana kapitalistaren alde eta gainbalioa ekoizteko sistema bat ezartzen du, baina, aldi berean, produkzio-indarrak garatzen ditu, klase-kontzientzia eratzen du eta sozialismoa ezartzeko ezinbesteko oinarri ekonomikoak sortzen ditu. Bigarrena – hezkuntzako sistema publiko bat –, lan-indarra sortzen laguntzeaz gain, etorkizuneko langileari kulturaren, ezagutzaren, irakurketaren, hausnarketaren eta ulermenaren oinarrizko eskuarteak irakasten dizkio, aukera zabalagoak ireki diezazkioketenak. Edo langile klasea hobeto prestatuta al dago borroka sozialistarako analfabetoa edo ez jakitun izanik? Edo ez al dugu behar jende prestatua eta kualifikatua oraina eraikitzeko eta sozialismoa eraikitzen hasteko?
Hezkuntza-sistema zabaltzeko aurrerapen handiak, langile-klaseko gero eta gazte gehiago bigarren eta hirugarren mailako ikasketetan sartzea, edo ikasketa horietako batzuk doakoak izatea, ikasteko bekak zabaltzea eta abar langileen borroken eta gurasoen eta ikasleen gizarte-borroken ondorio izan dira; hau da, Estatu burgesari eta klase kapitalistari konkistatu eta kendu egin zaizkienak, langile klaseak aberats-arroputzen poltsikoak betetzeko zama-astoa besterik ez direla onartzen ez duen adierazpen gisa; aitzitik, gizon eta emakume duinak eta askeak izan nahi dugu, eta ahalik eta kultura- eta ezagutza-maila handienetara iritsi, baita hezkuntza-sistemaren muga eta traba guztiekin ere. Eta, nolanahi ere, eskolan transmititzen duten ideologia eta diziplina burgesa, lantokian bezala, lehenago edo geroago apurtzera deituta daude, esperientziaren bidez eta tenperatura soziala muga jakin batzuetara iristen denean.
Guk zalantzarik gabe baieztatzen dugu irakaskuntza publikoko sistema estatala aurrerapauso bat dela langileriarentzat, zeinaren seme-alabak lehen eta bigarren mailako ikasketetan osagai nagusia diren, eta ez “klase ertain” deritzona. Eta, era berean, oso positiboa da gure ikasgelarentzat osasun-sistema publiko bat izatea. Sistema hori, neurri batean, produkzio-prozesuan “hondatzen” diren eta berriro martxan egongo diren langileak “konpontzeko” diseinatuta badago ere, aurrerapen ukaezina da langileen familientzat, eta ezin konta ahala borrokaren emaitza den konkista bat da, sistemaren aurka milioika pertsona mobilizatzeko gai dena, duela urte batzuk edo duela aste gutxi Madrilen Marea Zuriaren borroketan ikusi genuen bezala.
Azkenik, Horitzó Sozialistako lankideek artikulu horretan hezkuntza-gaiari buruz planteatzen duten proposamen programatikoari heldu nahi diogu. Honako hau da:
“Gure hezkuntza-proposamenak hezkuntza-prozesuaren kontrol sozialista dakar.
Lan-ildo nagusiak biltzen ditu:
-
Intelektualki, etikoki, teknikoki eta metodologikoki emantzipatzea proletarioak. Gure behar politiko, ekonomiko eta ideologikoengatik ezagutza jakin bat eraikitzeko gaitzea, oinarri zientifiko batekin eta interes burgesen pean ezagutzarekin hausten duena.
-
Borroka-prozesuan bertan aurkituko ditugun gure benetako beharrizanetan trebatzea.
-
Proiektu komunista eta hura arautzen duten printzipioak eta balioak ulertuko dituzten subjektibotasun berriak eraikitzea.
-
Hezkuntza-prozesu hori garatzen den espazioen kontrol eraginkorra izatea, funtzionamendu- eta hobekuntza-organo propioak sortuz.
Ildo horretan, azken aldian lurralde osoan ernetzen ari diren herri-eskolek eta zentro sozialistek funtsezko zeregina izango dute”. (Ibidem)
Hemen ikusten dugu, berriro ere, MSren posizioek duten ahultasun programatikoa. Programa hori gizarte sozialista batean baino ezin da aplikatu, eta ez dago trantsizio-kontsignen, eskari partzialen, palanka gisa jarduten dutenen eta langileen seme-alabak diren ikasleak azken helburu hori lortzera mugiarazteko.
Pentsatzekoa da “azken boladan lurralde osoan ernamuintzen diren herri-eskolak eta zentro sozialistak, direnak direla ere, dagoeneko espazio sozialista” askatuak direla lankideek beste idazki batzuetan adierazitako ideian, aurreko artikuluan Estatu burgesari arian-arian eta “mailaz maila” hezkuntza-sistemaren kontrola kentzeko jorratu genituenak. Egia esan, hezkuntza-sistema publikoa, osasun-sistema bezala, egitura kapitalistaren barruan zatika disekzionatu ahal izatetik urrunen daudenak dira. Ezin zaizkio pixkanaka kendu Estatu burgesari, bat-batean baizik, lehen azaldu dugun bezala boterea hartuz.
Edonola ere, lankideen jarrera ez da sendoa; izan ere, lerro batzuk beherago, artikulu honetan bertan, lehen irmotasunez adierazi denaren kontrakoa planteatzen da, honako hau esaten denean:
“Bestalde, lehen esan dugun bezala, ez dugu proposatzen hezkuntza publikoaren gudu-eremua uztea, eta ez dugu klase-separatismo moduko bat defendatzen, non espazio autonomoak eraikitzen ditugun mundu kapitalistarekiko, errealitateari eta haren kontraesanei muzin egiten saiatzeko. Horregatik, lan-ildo horiek iparrorratz gisa erabil ditzakegu gure proiektuari lotutako praxia, eta hankak lurrean izanda, planteatzen saiatzeko”. (Ibidem)
Eta hau ez da kasualitatea. Hezkuntza publikoaren izaerari buruzko alde bakarreko ebaluazio bat taxutzerakoan eta haren gudu-eremuan trantsizio-programarik ez izatean, ekintzarik ezera eta isolamendura kondenatuko gintuzkeen “gehieneko programa” bat soilik erakutsiz, kontraesan horietan erortzea saihestezina da.
Laburbilduz, ikaskideek abiapuntu duten premisa zuzena onartuz, hau da, hezkuntzak, funtsean, etorkizuneko langileak kapitalaren produkzio- eta administrazio-sisteman trebatzeko eta kapitalaren klase-ideologia transmititzeko balio duela onartuz, komunista gisa dugun zeregina izan behar da hezkuntza-eremuan, autonomia-erkidego bakoitzean eta estatu mailan kapitalismopean lortzeko gai izango garen klase-kontrolaren ahalik eta mailarik handiena lortzeko borrokatzea. Horretarako, proposamen zehatzak biltzen dituen programa mobilizatzaile bat prestatu behar dugu, honako hauek barne hartzen dituena, besteak beste: hezkuntza-sistemaren ahalik eta demokratizazio handiena (ikasleen, gurasoen, irakaskuntzako langileen eta lan-kontratuko langileen erabaki-eremu eta curriculum-diseinu guztietan parte hartzea), kalitate goreneko ikasketa- eta irakaskuntza-baldintzak azpiegituretan, bitartekoetan, ratio murriztuetan eta sistema pedagogiko aurreratuetan; enpresa pribatuak eta unibertsitateko bankuak kanporatzea, irakaskuntza pribatua indargabetzea eta sare publikoan integratzea, etab.
Jarrera bera izan behar dugu gainerako zerbitzu publiko eta sozialetara ere, hala nola osasunera, garraiora, hondakinak biltzeko sistemara, tailer okupazionaletara, erakunde kulturaletara, eta abarretara. Izan ere, gizarte-bizitzako arlo guztietan kontrol- eta partaidetza-lanak egiteko prestatuko lukete klasea. (Jarraituko du)